Fokkerij

Sweelhoeve Grietje 30, gebr. Popken.

Wat is fokken ?
Fokken is het doelgericht samenbrengen van die genetische eigenschappen welke samen het ideaalbeeld vormen, van het door de fokker voor ogen gestelde eindresultaat.
In de fokkerij onderscheidt men de volgende methoden:
* zuivere teelt
* inteelt (familieteelt)
* kruisingen
Deze methoden worden hieronder toegelicht
Daaronder is een omschrijving te vinden over:
* Bouw en type
* Rasadel
* Melktype
Zuivere teelt: Bij deze teeltmethode worden gebruikt gemaakt van de binnen het ras bestaande verschillen, welke waarneembaar zijn aan exterieur, in productie, met daarnaast fokeigenschappen, welke vaak een goed resultaat geven en in de praktijk ook door de meeste geitenfokkers wordt toegepast. Deze methode is ook de meest aanbevelingswaardige voor de “gemiddelde” geitenfokker, daar bij gebruik van een bok, welke een goede vererving bezit dit op korte termijn reeds vrucht zal afwerpen.
Zuivere teelt zijn paringen binnen hetzelfde ras. Inteelt: Dit zijn paringen binnen niet al te ver verwijderde familiebetrekkingen en wordt ook wel “familieteelt” of “lijnen teelt” wordt genoemd. Het is de zuivere teeltmethode bij uitnemendheid. Dit wordt duidelijk wanneer we bedenken dat de kans op gelijkheid in vele eigenschappen groter is bij dieren die tot één familiegroep behoren, dan bij dieren die onderling geheel onverwant zijn. Al naar gelang de familiebetrekkingen meer of minder nauw zijn wordt onderscheidt gemaakt in:
* nauwe inteelt
* wijdere inteelt
Onder nauwe inteelt verstaat men, als men paringen toepast van ouders met kinderen, broers en zusters of halfbroers en halfzusters. Ook paringen van ouders met kleinkinderen, ooms met nichten, tantes met neven en neef en nicht, worden onder nauwe inteelt verstaan. Wijdere inteelt zijn paringen waarvan de familiebetrekkingen verder van elkaar af liggen. Tot op heden is ook in de geitenwereld, de familieteelt een nog veel omstreden fokmethode. Naast grote voorstanders zijn er ook altijd grote tegenstanders. De voorstanders betogen, dat stamboekstudies vrijwel steeds bewijzen, dat de meest succesvolle fokkers hun resultaat bereikt hebben met behulp van de toepassing van als regel nauwe inteelt. De tegenstanders, hoewel boven gestelde niet ontkennende, betogen dat familieteelt leidt tot degeneratieverschijnselen, o.a. verfijning gepaard gaande met het optreden van constitutionele verzwakking, vermindering van weerstandsvermogen en verminderde vruchtbaarheid. Inteelt is een fokmethode die naast grote voordelen ook grote gevaren met zich meebrengt en daarom alleen thuishoort in handen van de fokkers, die als het ware kunstenaar zijn op dit gebied en weten aan te voelen wat kan en wat niet meer toelaatbaar is en er voor zorgt tijdig bloedverversing toe te passen, door dan een fokdier in te voegen, dat slechts weinig verwant of geheel onverwant is aan het genetisch materiaal dat hij/zij heeft. Wil men deze fokmethode met succes toepassen, dan dient men wel te bedenken dat hiervoor nodig is een grote mate van fokkersinzicht en -oordeel, daar bij foute beslissingen, alle werk in een klap verloren is. Niet de inteelt veroorzaakt de fouten, maar door inteelt treden de in de stam verscholen fouten naar buiten. Vele dieren, ook de beste, dragen vaak de aanleg in zich voor een of andere afwijkende eigenschap, die dus “sluimerend” aanwezig is. Deze is dan van recessieve aard en kan daarom alleen tot uiting komen bij o.a. wanneer beide ouderdieren dezelfde recessieve afwijking in zich dragen. Wat echter voor de recessieve afwijkingen geldt, geldt ook voor de recessieve goede eigenschappen.
Kruisingen:
Paringen van dieren die niet tot hetzelfde ras behoren noemt men kruisingen.
Deze fokmethode heeft meestal tot doel om een dier te verkrijgen met een goede gebruikswaarde. Vooral de éérste generatie vertoont vaak deze waarde beter dan de zuivere rasvertegenwoordigers. Wat vaak aan het heterosis effect kan worden toegekend. Hierdoor vallen dieren gefokt uit deze éérste generatie vaak tegen. Een methode om dit op te vangen is een rotatie kruising. Deze dient zorgvuldig te worden samengesteld uit meerdere rassen. Met rotatie kruisingen probeert men optimaal gebruik te maken van het heterosis effect voor verschillende kenmerken. De nakomelingen welke voortkomen uit een paring, ontvangen van zowel vader als moeder 50% van de erfelijke eigenschappen. Als door paring met een “vreemd ras” met als doel aanvulling of verbetering binnen een bestaand ras te realiseren, is de kans aanwezig dat ook naast het gewenste, er ook een aantal ongewenste factoren ingebracht worden, waardoor vaak kwaliteitsvermindering in plaats van verbetering het resultaat zal zijn en het beoogde doel nimmer bereikt wordt.
Kruisingen, hoe mooi ook genoemd:
– veredelingskruising
– verdringingskruising
– absorptiekruising
tot omvorming van een ras of vorming tot iets nieuws met als doel “rasverbetering” is geen optie. Wil men iets verbeteren binnen een bestaand ras, dan is de teeltmethode door keuze binnen het ras, dus via de zuivere teelt, de enigste juiste methode.
Bouw en Type:
Bouw en type zijn in de fokkerij primaire zaken !
Om b.v. een Toggenburgergeit op juiste “waarde” te kunnen taxeren is het noodzaak dat men voldoende kennis bezit wat betreffende lichaamsbouw en type (raskenmerken).
– Onder lichaamsbouw wordt verstaan de algemene anatomische eisen waaraan elk ras moet voldoen.
– Onder type verstaan we een lichaamsvorm, die karakteristiek is voor een bepaald ras.
De Toggenburger behoort tot de gebruiksrassen, dus melkgeit, wat inhoud dat naast de zichtbare raskenmerken ook het melktype duidelijk zichtbaar dient te zijn.
Rastype, melktype en lichaamsbouw worden vaak in één adem genoemd, alhoewel het verschillende begrippen zijn. Om duidelijkheid hierin te krijgen en “verwarring” te voorkomen, ware het gewenst om in de praktijk te spreken over rasadel in plaats van rastype. Bij bespreking van de geit wordt het dan veel makkelijker om uitleg te geven over rasadel, bouw en melktype, zonder dat “ras en/of melk” in elkaar vloeien of geweld wordt aangedaan.